Ο Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών στο 7ο Γενικό Λύκειο Τρικάλων

Γράφει ο/η

newsroom

Μια ιδιαίτερη μέρα ήταν η Τετάρτη 25 Απριλίου 2018 για τους μαθητές της Α΄ Λυκείου και για εκπαιδευτικούς του 7ου ΓΕΛ Τρικάλων. Στο πλαίσιο του εορτασμού του 2018 –  Έτους Μαθηματικών, ο Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών κ. Δημήτρης Ντρίζος ανταποκρίθηκε στην πρόσκλησή μας να προσφέρει μία ομιλία για την ιστορία των μαθηματικών. Ο τίτλος ήταν “Οι απαρχές της μαθηματικής σκέψης στην αρχαία Ελλάδα: από τον Θαλή και τον Πυθαγόρα στον Ευκλείδη”.  Ο ομιλητής εστίασε σε μια διεπιστημονική προσέγγιση, συνδυάζοντας την επιστήμη της ιστορίας με εκείνη των μαθηματικών και της ιστορίας τους. Τοποθέτησε τους μεγάλους μαθηματικούς της αρχαιότητας στο χωροχρονικό τους πλαίσιο, κατέδειξε τις γνώσεις των μαθηματικών που προσέλαβαν από άλλους λαούς της εποχής τους (Βαβυλώνιους, Αιγύπτιους), επισημαίνοντας συνάμα τη μεγάλη συνεισφορά τους, την εισαγωγή της έννοιας της απόδειξης και «της ένταξης των διάσπαρτων έως τότε εμπειρικών γνώσεων σε ένα συγκροτημένο επιστημονικό πλαίσιο.» Επιπλέον τόνισε την αρχική σύνδεση των ελληνικών μαθηματικών με την επίλυση προβλημάτων του φυσικού κόσμου, και την εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης αυτής της περιόδου, επιχειρώντας μια ολιστική προσέγγιση του στοχασμού της εποχής, ενώ αναφέρθηκε επίσης στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στην εποχή της γένεσης των εκάστοτε στοιχείων του μαθηματικού στοχασμού και στην εποχή καταγραφής τους σε γραπτό κείμενο, το οποίο προσφέρει τη δυνατότητα διαμεσολάβησης των σκέψεων σε ένα ευρύτερο κύκλο ειδικών.

Αρχίζοντας ειδικότερα από τον Θαλή, ο κ. Ντρίζος επισήμανε ότι πρόκειται για τον φιλόσοφο «που κατόρθωσε να απελευθερώσει, πρώτος, την ανθρώπινη σκέψη από την μυθολογική εικόνα του κόσμου και να την οδηγήσει στην ορθολογική εξήγηση των φυσικών φαινομένων», θα μπορούσε λοιπόν κανείς να θεωρήσει ότι ο Θαλής εισάγει την ανθρωπότητα στη διανοητική της ενηλικίωση. Ακολούθως επεσήμανε εμφατικά ότι ο πρωτοπόρος μαθηματικός εντρύφησε συστηματικά στη μελέτη των έργων των Βαβυλωνίων και Αιγυπτίων στοχαστών διαμένοντας επί μακρόν στις χώρες τους και ολοκλήρωσε τη σχετική ενότητα με την παρουσίαση της συμβολής του στη γεωμετρία, χαρακτηρίζοντάς τον μάλιστα «πατέρα της γεωμετρίας».

Ακολούθως ο ομιλητής αναφέρθηκε διεξοδικά στον πολυπράγμονα Πυθαγόρα και τους μαθητές του, οι οποίοι ασχολήθηκαν με τέσσερις «επιστήμες εκείνης της εποχής: την Αριθμητική, την Αρμονία (Θεωρία της Μουσικής), τη Γεωμετρία και την Αστρονομία.» Αφού παρουσίασε την προσπάθειά τους αναγωγής των πάντων σε αριθμούς προχώρησε στην εντυπωσιακή επισήμανση ότι «οι Πυθαγόρειοι κατόρθωσαν να αναγάγουν τη μουσική σε απλές σχέσεις ανάμεσα σε αριθμούς, όταν ανακάλυψαν ότι ο ήχος που παράγεται από μια τεντωμένη χορδή, εξαρτάται από το μήκος της χορδής και πως οι ήχοι που είναι αρμονικοί μεταξύ τους παράγονται από χορδές, των οποίων τα μήκη εκφράζονται με λόγους ακεραίων.» Τέλος αναφέρθηκε διεξοδικά στο περίφημο πυθαγόρειο θεώρημα.

Στη συνέχεια έγινε λόγος για τον Ευκλείδη, ο οποίος όπως και ο Θαλής διέμεινε στην Αίγυπτο, μάλιστα ο Ευκλείδης διετέλεσε καθηγητής στο περίφημο «Μουσείο» της Αλεξάνδρειας, το πρώτο πανεπιστήμιο στην ιστορία. Αφού επισημάνθηκε ότι «το έργο του Ευκλείδη, τα 13 βιβλία των Στοιχείων του, είναι το πρώτο μεγάλο μνημείο στη διαχρονική εξέλιξη των μαθηματικών και η επίδρασή του στην μετέπειτα επιστήμη είναι τεράστια, ιδιαίτερα στον τρόπο οργάνωσης», ο ομιλητής ασχολήθηκε με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το έργο του Ευκλείδη, την απόδειξή του ότι το σύνολο των πρώτων αριθμών είναι άπειρο, η οποία «θεωρείται και σήμερα ως μία από τις κομψότερες αποδείξεις σε όλα τα μαθηματικά. Και είναι ο Ευκλείδης που άνοιξε το δρόμο για την προσέγγιση του απείρου με πεπερασμένες διαδικασίες, με τη μέθοδο της απαγωγής στο άτοπο. […] Ήταν ένα ερώτημα για το άπειρο, που μόνο ο ανθρώπινος νους θα μπορούσε να το θέσει.» Με την τελευταία του φράση ο ομιλητής συνέδεσε ακόμη μια φορά τα μαθηματικά με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, καταδεικνύοντας την ανάγκη ολιστικής διεπιστημονικής προσέγγισης της γνώσης.

Πιστεύοντας ότι οι μαθητές –πράγμα το οποίο φάνηκε στην έκφραση των προσώπων τους και στον μετέπειτα διάλογό μας– είχαν τη χαρά να απολαύσουν μια ευκαιρία διεπιστημονικής προσέγγισης των μαθηματικών, με την τοποθέτησή τους στο ιστορικό πλαίσιο και ιδιαίτερα στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης – χωρίς να λείψουν οι μαθηματικές αποδείξεις–, θα θέλαμε να εκφράσουμε θερμές ευχαριστίες στον σχολικό σύμβουλο μαθηματικών κύριο Δημήτρη Ντρίζο για την πολύτιμη ομιλία του και να εκφράσουμε την ελπίδα, εν ευθέτω χρόνω να ακολουθήσει μία δεύτερη ομιλία, με θέμα «Σύγχρονες εφαρμογές των μαθηματικών», προκειμένου να εξοικειωθούν περισσότερο οι μαθητές με τον απέραντο και τόσο απαραίτητο κόσμο της επιστήμης των αριθμών.

Εκ της Διευθύνσεως

Αγαθοκλής Αζέλης