Tα καλοκαίρια μου στο Μέτσοβο στις δεκαετίες του 1950 και 1960

Γράφει ο/η

newsroom

(Ιστορία – Λαογραφία – Θρύλοι – Καθημερινή ζωή)

Έκδοση του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. και των Εκδόσεων Κ. & Μ. Σταμούλη

Θεσσαλονίκη 2024, σελ. 184

Ένα με πολύ ενδιαφέρον βιβλίο με ιστορικό και λαογραφικό περιεχόμενο εξέδωσαν από κοινού ο Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) και οι Εκδόσεις Κ. & Μ. Σταμούλη (Θεσσαλονίκη), το οποίο είναι ενταγμένο  στη σειρά του Συνδέσμου: ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ, με αρ. 23. Το εν λόγω βιβλίο τιτλοφορείται «Tα καλοκαίρια μου στο Μέτσοβο στις δεκαετίες του 1950 και 1960 (Ιστορία – Λαογραφία – Θρύλοι – Καθημερινή ζωή)» και συγγραφέας του είναι ο Τρικαλινός, με καταγωγή από το Μέτσοβο, εφέτης επί τιμή Κυριάκος Δ. Γεωργίου.  Αξίζει να σημειωθεί ότι η σειρά του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. «ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ» είχε κάνει την αρχή της το 1987 με το σπουδαίο ιστορικό βιβλίο του Μετσοβίτη επίσης και γεννημένου στα Τρίκαλα ευπατρίδη πολιτικού Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα και τίτλο «Η Πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος», του οποίου μάλιστα έχει γίνει και 4η έκδοση (2016).

Στην αρχή του βιβλίου παρατίθεται Πρόλογος του Δ.Σ. του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. (σελ. 9-10) στον οποίο επισημαίνεται ότι αυτό συμβάλλει  στην ανάδειξη και διάσωση πολυτίμων στοιχείων του παρελθόντος, παράλληλα δε αναδεικνύει τη στενή από αιώνων σχέση των Μετσοβιτών με τα Τρίκαλα.

Ακολουθεί Πρόλογος (σελ. 11-12) του περιφερειάρχη Ηπείρου κ. Αλέξανδρου Καχριμάνη, ο οποίος, μεταξύ άλλων, σημειώνει ότι «Πρόκειται για ένα βιβλίο με έντονο το στοιχείο της βιωμένης αμεσότητας, που περιγράφει τα ταξίδια του συγγραφέα από το Μέτσοβο στα Τρίκαλα και από τα Τρίκαλα στο Μέτσοβο τις δεκαετίες 1950 και 1960. Η εργασία αυτή δένει ακόμη περισσότερο τις υπάρχουσες στενές σχέσεις του Μετσόβου με την πόλη των Τρικάλων. Ανέκαθεν τα Τρίκαλα ήταν για τους Μετσοβίτες η δεύτερη πατρίδα τους. Εκεί μαρτύρησε επί της πυράς την 17η Μαΐου 1617 για την Ορθοδοξία και το Γένος ο Μετσοβίτης νεομάρτυς Νικόλαος. Υπέροχος ναός του αγίου βρίσκεται στην είσοδο της πόλεως των Τρικάλων. Στα Τρίκαλα δίδαξαν Μετσοβίτες διδάσκαλοι του Γένους με κορυφαίο τον Νικόλαο Τζαρτζούλη. Εκεί γεννήθηκε ο Ευάγγελος Αβέρωφ. Κατεξοχήν με τα Τρίκαλα διακινούνται οι εμπορικές και οικονομικές σχέσεις των Μετσοβιτών. Εκεί υπάρχει μέχρι σήμερα μια ευημερούσα μετσοβίτικη παροικία […]. Στο υπέροχο αυτό βιβλίο γίνεται αναφορά στους Βλάχους του Μετσόβου, στα αξιοθέατα, στον θρύλο της Βασιλαρχόντισσας, στην καθημερινή και κυριακάτικη ζωή στο Μέτσοβο, στις γιορτές του καλοκαιριού, στον παραδοσιακό μετσοβίτικο γάμο και σε άλλα ενδιαφέροντα θέματα» .

Στον Πρόλογό του (σελ. 13-15) ο Συγγραφέας του βιβλίου Κυριάκος Δ. Γεωργίου (Παλαιός) εκφράζει τη νοσταλγία του για την ιδιαίτερη πατρίδα του το Μέτσοβο και αναπολεί τις καλοκαιρινές διακοπές του σ’ αυτό.

Το κυρίως βιβλίο διαιρείται σε δεκαοκτώ ενότητες με τους ακόλουθους τίτλους:

1) Μετσοβο (σελ. 17-19), 2) Σύντομα ιστορικά και κοινωνικά των Βλάχων του Μετσόβου (σελ. 20-28), 3) Ο μετσοβίτικος οικισμός  και τα αξιοθέατά του (σελ. 29-32), 4) Η αρωμουνική και η ελληνική γλώσσα στο Μέτσοβο (σελ. 33-39), 5) Η αρπαγή της Δούκως Αβέρωφ (Βασιλαρχόντισσας) (σελ. 40-42), 6) Το ταξίδι Τρίκαλα – Μέτσοβο τότε (σελ. 43-50), 7) Κάμπος Δεσπότη,  Μπιριτοάρε και Πούντε αλ Τσεζάρε (σελ. 51-54), 8) Η καθημερινή ζωή στο καλοκαιρινό Μέτσοβο (σελ. 55-66), 9) Ηλεκτρικό φως στο Μέτσοβο (σελ. 67-70), 10) Κήποι και δημοτικός υδρονομέας (σελ. 71-73), 11) Παραστάσεις Καραγκιοζη στο Ντράϊ (σελ. 74-76), 12) Πρώτη κινηματογραφική παράσταση στο Μέτσοβο (σελ. 77-78), 13) Η Μετσοβίτισσα Ρίκω (σελ. 79-81), 14) Οι καλοκαιρινές Κυριακές στο Μέτσοβο (σελ. 82-100), 15) Οι μεγάλες γιορτές του καλοκαιριού (σελ. 101-110), 16) Το έθιμο των δώρων κατά το κτίσιμο κατοικίας (σελ. 111-114), 17) Σκηνές από τον παραδοσιακό μετσοβίτικο γάμο (σελ. 115-118) και 18) Φθινόπωρο. Το κατέβασμα στον κάμπο για τον χειμώνα (σελ. 119-125). Κλείνει με Επίλογο του Συγγραφέα (σελ. 126) και πολλές ασπρόμαυρες και έγχρωμες εικόνες, κάποιες σπάνιες, που προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές, βιβλία Μετσοβιτών συγγραφέων και από την μνημειώδη έκδοση «Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες. Ένα μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο» του Αναστασίου Παπασταύρου (σελ. 137-183).

Όπως φαίνεται από τους τίτλους των Περιεχομένων ο αποχωρισμός από τη βουνίσια μετσοβίτικη πατρίδα πονάει τον Συγγραφέα του βιβλίου και όπως σημειώνει ο ίδιος «η ακατανίκητη δύναμη της πατρογονικής γης τον αλυσσοδένει μαζί της για ολόκληρη τη ζωή», όπως άλλωστε συμβαίνει με τους περισσότερους ανθρώπους που ζουν μακριά από τον τόπου όπου γεννήθηκαν και έζησαν τα παιδικά τους χρόνια. «Η καθημερινή μονότονη αλλά και γλυκόπικρη ζωή των ανθρώπων στο Μέτσοβο, οι συγχωριανοί που έζησαν μαζί του, η γειτονιά τους με τα αιωνόβια δίπατα σπίτια της και τα πολλά αρχοντικά της, τιμή και περηφάνια για τα τέκνα της που πλούτισαν στα ξένα σε καιρούς δύσκολους και βρήκαν στα ριζιμιά αυτά θρυλικά κτίσματα θαλπωρή και αναπαμό στα λευκόκωμα γηρατειά τους· τα σοκάκια του χωριού στα πάμπολλα στενορρύμια ανάμεσα από πετρόστρωτες ανοιχτωσιές, με το καλντερίμι τους σωστό λίθινο τεχνούργημα· τα σπίτια με τις αυλές τους όπου η αιωνόβια καρυδιά θέριευε πολύκλαδη και περήφανη δίπλα στην καλλίκορμη κερασιά κατάστικτη τα καλοκαίρια από τους κατακόκκινους και λαχταριστούς καρπούς της· οι πολύχρονες σκεπαστές βρύσες με το τρεχούμενο νερό να τρέχει κελαρυστό από τα ξύλινα σιόποτα και τις γυναίκες ανασκουμπωμένες να πλένουν στην κοπάνα τα άλικα αργαλίσια μιντέρια με τα κεντίδια τους, ασπροπόταμους, αητούς και σκορπιούς· οι εκκλησιές, κτίσματα πεντακοσιόχρονα με τέμπλα σκαλισμένα και λατρεμένα από τα χέρια Μετσοβιτών ταλιαδόρων, μαΐστρων, καλφάδων και τσιρακιών, ολάκερο το εσνάφι τους, ονομαστών απανταχού  μέχρι τις ηπειρώτικες χιονισμένες βουνοκορφές και τα ηλιόλουστα πλάγια για την αξεπέραστη τέχνη τους· οι παραδοσιακοί χοροί με τη συνοδεία της ζυγιάς: νταούλι, βιολί, κλαρίνο, λαγούτο, παιγμένα με λιγωτικό μεράκι και αξεπέραστη αξιοσύνη· τα αιωνόβια ζακόνια της που ανακρατούνταν με σέβας από τις αλλεπάλληλες γενιές πάππου προς πάππον, διαμόρφωναν τους Μετσοβίτες συνεχώς, χωρίς καθόλου σταματημό απ’ όταν πρωτοκατάλαβαν τον εαυτό τους και δώθε κι από τότε τους διαφέντευαν δεσποτικά μέχρι την αναπόφευκτη θανή τους».

Πράγματι στο βιβλίο αυτό του Κυρ. Γεωργίου «ξετυλίγεται ένα σωστό οδοιπορικό στο Μέτσοβο των δεκαετιών 1950 και 1960. Με λεπτομερειακές αναφορές στην αρωμουνική γλώσσα που μιλιέται εκεί και στα γύρω βλαχοχώρια από τον καιρό της ρωμαϊκής κατάκτησης και δώθε· τη συγκλονιστική ιστορία του χωριού που χάνεται στους αιώνες· την καθημερινότητα τότε, όταν τα έθιμα δεν ήταν φτιαχτή τοπική γιορτή για τους περιηγητές παρά τρόπος ζωής· τους ανθρώπους της που επάνω τους ο χρόνος είχε λες σφυρηλατήσει σε καυτό αμόνι τα αδρά βουνίσια χαρακτηριστικά τους και είχε ατσαλώσει τις ψυχές τους στην ατέρμονη πάλη τους με την ανηλεή βουνίσια φύση· τις απαρασάλευτες για εκατονταετίες ιεροτελεστίες των γάμων και των θρησκευτικών δρώμενων· τις ιστορικές τοποθεσίες όπου η απηνής Ειμαρμένη ξετύλιξε με φωτιά και τσεκούρι τις αιμάσσουσες Δέλτους της για να συμπεριλάβει σε αυτές έργα και ημέρες ανθρώπων “καλών κἀγαθῶν”  με την αρχαιοελληνική έννοια των όρων …

Τόσα, τόσα κι άλλα τόσα χρονογραφούνται στις σελίδες του οδοιπορικού αυτού. Πρόκειται για παράθεση κειμένων ιστορίας, λαογραφίας, ηθογραφίας, θρύλων, καθημερινής ζωής στο χωριό. Όλων μετσοβίτικων. Χρονογραφημάτων που όλα μαζί συνθέτουν γλαφυρότατα σε αξεδιάλυτο αμάλγαμα το ολόγραμμα της τότε καθημερινότητας των ανθρώπων του ορεινού αυτού οικισμού· ένα αληθινό θεατρικό δρώμενο που λες και  ξεπήδησε φουρφουριστό από πέννα της αρχαίας αθηναϊκής δραματουργίας, ίδιο θαρρείς με πλουμιστό αργαλίσιο μετσοβίτικο μιντέρι, ψιλοπλεγμένο μαεστρικά από τρυφερά ακροδάχτυλα νεαρής υφάντρας, τεχνίτρας στη σαΐτα, μαστόρισσας στο να συνταιριάξει αρμονικά στο υφαντό χίλια πολύχρωμα κουβάρια, κιλέβες και στημόνια, δεινής στο κουλάντρισμα της ομηρικής ηλακάτης, του  τσικρικιού και της ξάστρας».

Πριν από το κυρίως μέρος του βιβλίου παρεμβάλλεται και ένας Πρόλογος μιας ανώνυμης «Τρικαλινής» και η κατατοπιστική Εισαγωγή του Συγγραφέα (σελ.17-20).

. Το βιβλίο διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία.