Η εκδρομή του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. στην λίμνη Κάρλα

Γράφει ο/η

newsroom

Η Κάρλα που χάθηκε! Θα ξαναζήσει; Ήταν και  είναι  ο προβληματισμός όσων συμμετείχαν στην εκδρομή που πραγματοποίησε ο Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος ( Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων την Κυριακή 14 Απριλίου με κύριο προορισμό την λίμνη Κάρλα.

Η λίμνη Κάρλα ή Βοιβηίδα (όπως ήταν γνωστή στα μεσαιωνικά χρόνια), υπόλοιπο της άλλοτε μεγάλης θεσσαλικής λίμνης, έζησε και πορεύτηκε στον χρόνο μαζί πάντοτε με τους παρακάρλιους  κατοίκους της, η παρουσία των οποίων μαρτυρείται ανελλιπώς απ’ τα προϊστορικά χρόνια έως σήμερα. Αναφέρεται από τον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τον Βιργίλιο, τον Στράβωνα και πολλούς περιηγητές των νεότερων χρόνων. Σύμφωνα με την μυθολογία, στην περιοχή της  Λίμνης, ο Απόλλων με την βασιλοπούλα Κορωνίδα γέννησαν τον Ασκληπιό και, επίσης, ήρωες από αυτόν τον τόπο ξεκίνησαν για την Αργοναυτική εκστρατεία.

Η Κάρλα αποτελεί διαχρονικά ένα σημείο συνάντησης του ανθρώπου με το υγρό στοιχείο, διαμορφώνοντας ένα πολιτιστικό τοπίο σε διαλεκτική σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Στα νερά της άκμασε ένας ιδιότυπος, σχεδόν πρωτόγονος λιμναίος πολιτισμός του οποίου η αρχή χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Όμως, από το 1959 έως το 1962 η Λίμνη αποξηράνθηκε, επειδή την εποχή εκείνη προκαλούσε πλημμύρες στις πέριξ γεωργικές καλλιέργειες, ενώ ορισμένες βαλτώδεις εκτάσεις γύρω της ευνοούσαν την έντονη παρουσία εντόμων και ελονοσία. Όταν ξεκίνησε η διαδικασία αποξήρανσης, θεωρήθηκε από τα σπουδαιότερα έργα για την ανάπτυξη της γεωργίας, καθώς εξασφαλίστηκαν 80.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης στους αγρότες.

Η αποξήρανση επιτεύχθηκε με την απαγωγή των νερών στον Παγασητικό κόλπο. Με σήραγγα μήκους 10.150 μ. κατευθύνθηκαν τα νερά της Λίμνης στον Παγασητικό, μέσω ανοικτού αγωγού που διέρχονταν από το πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου.

Δυστυχώς, η αποξήρανση ήταν μια λανθασμένη επιλογή, κάτι που αποδείχτηκε τις επόμενες δεκαετίες. Η σταδιακή πτώση της υπόγειας υδροφορίας προειδοποιούσε για την αρχή μιας καταστροφής. Η αγροτική παραγωγή δεν είχε την προσδοκώμενη αύξηση, το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξε, ένα ολόκληρο οικοσύστημα εξαφανίστηκε προκαλώντας τεράστια οικολογική καταστροφή. Η περιβαλλοντική αλλαγή στην περιοχή ήταν ραγδαία.

Αρχικά  είχε μέγεθος 180-195.000 στρέμματα και το βάθος της έφτανε τα 6 μέτρα. Ήταν η πιο σημαντική λίμνη της Ελλάδας από ορνιθολογικής πλευράς. Είχε τον  μεγαλύτερο αριθμό υδρόβιων πτηνών (1.000.000 πουλιά) σε ελληνικό υγρότοπο. Επίσης , ήταν λίαν ιχθυοτρόφος. Τα καρλίσια ψάρια της ήταν πεντανόστιμα. Αυτή η βιοποικιλότητα «πέθανε». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η φύση – το περιβάλλον δεν αφορά μόνο τον άνθρωπο αλλά όλα τα όντα. «Ό,τι παθαίνει η Γη, παθαίνουν και τα τέκνα της Γης. Όταν οι άνθρωποι φτύνουν στο χώμα, φτύνουν στους εαυτούς τους». Οι κάτοικοι της παραλίμνιας περιοχής ήταν αποκλειστικά ψαράδες και ζούσαν στις καλύβες της Λίμνης. Η αποξήρανση τους αφάνισε.

Η επαναδημιουργία της Λίμνης ήταν μια ιδέα που «γεννήθηκε» στις αρχές της δεκαετίας  του 1990, όταν ήταν πλέον προφανές ότι η αποξήρανση δεν είχε αποδώσει τα προσδοκώμενα και είχε διαταραχθεί η ισορροπία του οικοσυστήματος. Πρόκειται για την ανασύσταση της λίμνης Κάρλας, ένα σημαντικό και πολύπλευρο έργο.  Τον Δεκέμβριο του 2010 άρχισε η άντληση νερού από τον Πηνειό ποταμό (5 αντλιοστάσια του Πηνειού) και σήμερα έχει μάλλον ξεπεράσει την «οικολογική στάθμη» που είναι απαραίτητη. Ένα έργο ταλαιπωρημένο, που έφτασε στα όρια της απένταξης από το ΕΣΠΑ και διασώθηκε στο «παρά πέντε».  Τα εγκαίνια του έργου έγιναν στις 5 Μαΐου 2018 και η έκτασή της είναι πια 37.372 χιλιάδες στρέμματα. Είναι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό  έργο στα Βαλκάνια και υλοποιείται από την Περιφέρεια Θεσσαλίας. Πρόκειται για ένα έργο τοπικής ανάπτυξης και εθνικής σημασίας  με πολλαπλές θετικές επιπτώσεις στην περιοχή της Λίμνης, στην Θεσσαλία και στην ευρύτερη ανάπτυξη.

Η λίμνη Κάρλα έχει μια δεύτερη ευκαιρία να σωθεί και να επιβιώσει, χαρίζοντας  την ομορφιά και τα οφέλη της στο περιβάλλον και τους ανθρώπους που ζουν κοντά της. Σήμερα έχει 14 είδη ψαριών, 181 είδη πουλιών και 1 αποικία πελεκάνων. Είναι η απόδειξη ότι το οικοσύστημα της περιοχής έχει αναγεννηθεί και οι προοπτικές είναι ελπιδοφόρες για την ανάπτυξη της παρακάρλιας  περιοχής.

Στην Λίμνη μας περίμενε ένας ευγενής και εξαιρετικά κατατοπισμένος εθελοντής ξεναγός, ο δικηγόρος Σωτήριος Γκανάσιος, ο οποίος μας μίλησε με αγάπη για τον χώρο της Λίμνης, την ζωή και τα προβλήματα πριν και μετά την αποξήρανση.

Το συμπέρασμά μας;  Ένα θραυσμένο οικοσύστημα είναι ζωντανό. Τώρα που τα γύρω βουνά καθρεφτίζονται, όπως κάποτε, στα νερά, τα πουλιά ξαναβρήκαν τις φωλιές τους και η υδρόβια χλωρίδα προσπαθεί να στολίσει την Λίμνη, υπάρχει ένας καλός λόγος για όλους όσους επισκέπτονται την περιοχή, να σταματήσουν στην Λίμνη, να αφουγκραστούν την ανάσα της και να ζητήσουν συγγνώμη από την φύση για την απερίσκεπτη παρέμβαση του  ανθρώπου να μετατρέψει σε χωράφι έναν υγρότοπο, που στόλιζε την περιοχή, γέμιζε τις φλέβες των πηγών της και συντηρούσε με το ψάρεμα μια μεγάλη ομάδα πληθυσμού.

Η επόμενη στάση ήταν το «Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας» στα Κανάλια Μαγνησίας. Ο χώρος του Μουσείου (παλιά κινηματογράφος) ήταν άνετος, κατάλληλα διαμορφωμένος και άριστα εξοπλισμένος τεχνολογικά.  Μας ξενάγησε η υπεύθυνη του Μουσείου φιλόλογος  Σταματία Μωραΐτη. Στην κεντρική κινηματογραφική οθόνη παρακολουθήσαμε οπτικό υλικό με θέμα την Λίμνη και απολαύσαμε την ομιλία της.

Στην κεντρική αίθουσα του Μουσείου φιλοξενείται το κάρλιο καράβι με τα εργαλεία του, ομοιώματα ψαράδων καθώς και ομοίωμα καλύβας. Στον επάνω όροφο, μέσα από φωτογραφικές συλλογές, ξεδιπλώνονται η ζωή στα παρακάρλια  χωριά και ο αγώνας των αγροτών για την απόκτηση γης. Υπάρχουν χάρτες, άδειες αλιείας, εφημερίδες του τότε και γενικά πλούσιο αρχειακό υλικό.

Στη συνέχεια, ο ιερέας του χωριού πατήρ Αθανάσιος μάς οδήγησε στον βυζαντινό ναό του Αγίου Νικολάου – νότια του οικισμού Κανάλια και κάποτε στην όχθη της λίμνης Κάρλα. Ο ναός είναι κτισμένος πάνω σε προϊστορική θέση και στην τοιχοποιία του έχουν χρησιμοποιηθεί αρχαία μέλη ως οικοδομικό υλικό. Είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος με τρίπλευρη αψίδα Ιερού, ορθογώνιο καμαροσκεπή νάρθηκα και μεταγενέστερο εξωνάρθηκα. Η ανέγερση του ναού χρονολογείται στα τέλη του 12ου ή  στις αρχές του13ου αι. Στο εσωτερικό του ναού διακρίνονται 3 φάσεις τοιχογράφησης. Ο ιερέας διέθετε χιούμορ και ήταν απολαυστικός στα σχόλιά του.

Και έφθασε η  ώρα του καφέ στην υπέροχη παραλία του Βόλου!  Άλλοι περίπατο δίπλα στην θάλασσα και άλλοι καφεδάκι μέχρι την ώρα του ραντεβού μας στο «Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα», ένα  από τα μεγαλύτερα του είδους του.

Τα εργαστήρια και οι βιομηχανικοί χώροι έχουν αναστηλωθεί και αποτελούν σπάνιο δείγμα διασωζόμενου βιομηχανικού συγκροτήματος στον ελληνικό χώρο. Παρουσιάζει την καθημερινή ζωή στο εργοστάσιο, καθώς και όλα τα στάδια της παραγωγής διαφορετικών τούβλων και κεραμιδιών. Στόχος του είναι να αναδείξει την ιστορική ταυτότητα της πόλης του Βόλου και να συμβάλει στη διάσωση και την προβολή της βιομηχανικής κληρονομιάς  της. Στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου, η παραγωγική διαδικασία έχει ανασυντεθεί βήμα προς βήμα βαγονέτα, δεξαμενές αργίλου, τριβεία, πρέσες, κοπτήρες, ξηραντήρια, η επιβλητική κάμινος Hoffmann, καθώς και τελικά προϊόντα ,τούβλα και κεραμίδια. Επίσης, μακέτες με μικρογραφίες των μηχανημάτων.

Η κάμινος Ηoffmann είναι ένας εντυπωσιακός φούρνος 24ωρης καύσης για το ψήσιμο  των τούβλων και των κεραμιδιών, μοναδικός στο είδος του στην Ελλάδα. Είχαμε την τύχη να  μπούμε μέσα και να ξεναγηθούμε.

Ο επίλογος της εκδρομής μας γράφτηκε στην όμορφη Αγριά, 10 λεπτά έξω από τον Βόλο. Εκεί κατευθυνθήκαμε για φαγητό όλοι μαζί μια παρέα. Ευχαριστημένοι από το καλό φαγητό, την καλή συντροφιά, τον καλό καιρό (σχεδόν όποτε κατεβαίναμε από το λεωφορείο, η βροχή… σταματούσε!!!), έναν γρήγορο καφέ και μια βόλτα δίπλα στις βαρκούλες της παραλίας της Αγριάς, αναχωρήσαμε για την πόλη μας. Ακόμη μια επιτυχημένη εκδρομή του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. ολοκληρώθηκε.

Ευχαριστούμε όσους  συμμετείχαν στην εκδρομή και συντέλεσαν  στην επιτυχία της.

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ