Παραμένει ο κίνδυνος της νιτρορύπανσης

Γράφει ο/η

newsroom

Ενας αόρατος κίνδυνος, για την ακρίβεια ένα… δηλητήριο, βρίσκεται στο ποτήρι και στο πιάτο – κυρίως – όσων ζουν σε αγροτικές περιοχές επηρεάζοντας την υγεία τους αλλά και το περιβάλλον.

Ο αόρατος κίνδυνος έχει όνομα: ονομάζεται νιτρορρύπανση και προέρχεται από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων με μεγάλη περιεκτικότητα σε νιτρικά ιόντα. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα επιβάρυνσης των υδάτων που έχει κάνει την εμφάνισή του ήδη από τη δεκαετία του ’80 σε όλη την Ευρώπη – και στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, η Θεσσαλία και άλλες 29 περιοχές, είναι από τις πιο ευάλωτες στη νιτρορύπανση που προέρχεται από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων με μεγάλη περιεκτικότητα σε νιτρικά ιόντα.

Σύμφωνα πάντως με το δημοσίευμα σε πολλές αγροτικές περιοχές το νερό δεν είναι πλέον πόσιμο λόγω αυτού του φαινομένου.

Κατά διαστήματα παίρνονται μέτρα (υπάρχει άλλωστε και Κοινοτική Οδηγία ήδη από το 1991), αλλά ακόμη και σήμερα υπάρχουν περιοχές από τον Εβρο έως την Κρήτη, οι οποίες αντιστοιχούν – σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των αγροτικών εκτάσεων -, όπου η ποιότητα των υδάτων κρίνεται προβληματική ως προς τις χρήσεις τους (πόση, άρδευση, βιομηχανική χρήση, αστική χρήση). Πρόκειται για τις λεγόμενες «ευπρόσβλητες» ζώνες από νιτρική ρύπανση (σ.σ.: θεσπίστηκαν από τον Μάιο του 2019).

Τα όρια και οι υπερβάσεις

Στα υπόγεια ύδατα η νιτρορύπανση εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή αθροιστικής συσσώρευσης νιτρικών, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις φθάνουν σε επίπεδα που είναι απαγορευτικά για τη χρήση του νερού για σκοπούς ύδρευσης. Ως οριακή τιμή έχει καθορισθεί από την ελληνική και τη διεθνή νομοθεσία η συγκέντρωση των 50 mg/l, ωστόσο ακόμα και σε μικρότερες συγκεντρώσεις (μεγαλύτερες από 25 mg/l) δημιουργείται προβληματισμός για μακροχρόνια χρήση του νερού για πόση.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης όπου τα όρια χτύπησαν… κόκκινο. Για παράδειγμα, στη Λητή Συγκρότημα Καμάρη (13/9/2022) έφτασαν τα 113 mg/l, στο Μελισσοχώρι / Ξερή βρύση Μελισσοχωρίου (13/9/2022) άγγιξαν τα 74,3 mg /l. Υψηλές συγκεντρώσεις καταγράφονται και στην Ορεστιάδα, στον Εβρο, καθώς μέτρηση στα Ρίζια (Εκκλησία στις 26 Σεπτεμβρίου) έδειξε 42,2 mg/l. Επίσης, 42 mg/l ήταν οι συγκεντρώσεις νιτρικών αλάτων και στον Αγιο Μάμα Μυλοποτάμου Ρεθύμνης (16/4/2022) και στην Κομοτηνή στη ΔΕ Νέου Σιδηροχωρίου Παγούρια (23/2/2022), 40,3 mg.

Η ευρω-καταδίκη της Ελλάδας

Σύμφωνα με ειδικούς, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς για την απορρύπανση των υδάτων και του εδάφους από τη νιτρορρύπανση. Και η αλήθεια είναι πως η διασφάλιση της πλήρους συμμόρφωσης με την Οδηγία (91/676/ΕΟΚ) αποτελεί δυστυχώς ακόμη ζητούμενο για πολλά κράτη-μέλη (Βέλγιο, Τσεχία, Γερμανία κ.ά.).

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η χώρα μας έχει ήδη καταδικαστεί, με επιβολή προστίμου 3,5 εκατομμυρίων ευρώ από το ευρωδικαστήριο στις αρχές του 2020 διότι καθυστέρησε να εφαρμόσει την κοινοτική Οδηγία για τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης. Πρωτοδίκως είχε καταδικαστεί το 2015 διότι δεν είχε χαρακτηρίσει ως «ευπρόσβλητες» ζώνες, μεταξύ των οποίων οι πεδιάδες Θεσσαλίας και Εβρου, στις οποίες είχαν καταγραφεί συγκεντρώσεις νιτρικών ιόντων στα ύδατα μεγαλύτερες από 50 mg/l και φαινόμενα ευτροφισμού.

Ο περιορισμός της νιτρορρύπανσης αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ καθώς εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας έχει αυξηθεί η χρήση λιπασμάτων τα οποία περιέχουν άζωτο (Ν) και φώσφορο (Ρ), τα οποία οδηγούν σε ρύπανση των υδάτων, του αέρα και του εδάφους επηρεάζοντας την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Μέτρα έχουν παρθεί, ωστόσο πλήρη εικόνα του προβλήματος δεν έχουμε, λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Βιολογικής Γεωργίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Δημήτρης Μπιλάλης.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή, όπως εξηγεί, δεν έχουμε επικαιροποιημένη εθνική έκθεση ποιότητας υδάτων. Είναι ένα πρόβλημα που αφορά όλη την Ευρώπη, γι’ αυτό και η νέα ΚΑΠ (’21-’27) που ξεκινάει από την 1η Ιανουαρίου 2023 προβλέπει μείωση των λιπασμάτων πάνω από 30% σε σχέση με την προηγούμενη ΚΑΠ (αφορά την περίοδο ’14-’21).

Προβλήματα υγείας από τη νιτρορύπανση

Η νιτρορύπανση επηρεάζει πρωτίστως τα επιφανειακά και μετά τα υπόγεια ύδατα. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: τι προβλήματα προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό; «Αυτά που ξέρουμε είναι όσα περιγράφονται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα νιτρικά ιόντα που δημοσιεύτηκε το 2018» λέει ο Δημήτρης Μπιλάλης.

Και συμπληρώνει: «Στον ανθρώπινο οργανισμό προκαλούνται αιματολογικά προβλήματα, ειδικά στα παιδιά ή στα νεογνά (ειδικά στα βρέφη μπορεί να προκληθεί ακόμη και θάνατος). Ειδικότερα, μπορεί να προκαλέσει μεθαιμοσφαιριναιμία που εμποδίζει την κανονική μεταφορά οξυγόνου από το αίμα στους ιστούς με συνέπεια να προκαλείται κυάνωση και σε υψηλότερες συγκεντρώσεις ασφυξία που μπορεί να αποδειχθεί θανάσιμη για τα βρέφη».

Οπως επισημαίνουν από το υπουργείο Περιβάλλοντος, οι κύριες πηγές νιτρορύπανσης προέρχονται κατά κύριο λόγο από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι αγροτικές δραστηριότητες, γεωργικές και κτηνοτροφικές, αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες της νιτρορρύπανσης. Υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών ενώσεων παρατηρούνται σε περιοχές με αυξημένη γεωργική δραστηριότητα, όπου γίνεται εντατική χρήση αζωτούχων λιπασμάτων καθώς και σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση ζωικών αποβλήτων.